کد تعرفه گمرکی که در سطح بین المللی با عنوان HS Code (Harmonized System Code) شناخته می‌شود، یک کد طبقه‌بندی شده و استاندارد بین المللی است که برای شناسایی، طبقه بندی و ارزش گذاری کالاها در فرآیند تجارت خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کد مانند شناسنامه ای برای هر کالا عمل می‌کند و در تمامی مراحل تجارت خارجی شامل ثبت سفارش، حمل و نقل، ترخیص، محاسبه حقوق ورودی و تطبیق اسناد مورد نیاز است. بدون داشتن این کد، نه‌تنها نمی‌توان کالا را از گمرک ترخیص کرد، بلکه ممکن است به دلیل اشتباه در طبقه‌بندی کالا، هزینه های گمرکی سنگینی به واردکننده تحمیل شود یا حتی کالا مشمول ممنوعیت قانونی شود. به همین دلیل، تسلط بر مفهوم و کاربرد کد تعرفه گمرکی یکی از مهارت های کلیدی برای فعالان حوزه بازرگانی، واردات کالا و صادرات محسوب می‌شود.
ساختار کد تعرفه گمرکی چگونه تعریف می‌شود؟
کد تعرفه گمرکی از تعدادی رقم تشکیل شده است که ساختار آن طبق استاندارد جهانی طراحی شده است. در ایران، این کد معمولاً ۸ رقمی است، اما گاهی اوقات نسخه‌های تکمیلی ۱۰ یا ۱۲ رقمی نیز برای جزئیات بیشتر در نظر گرفته می‌شوند.
ساختار کلی کد تعرفه به شکل زیر است:
| بخش | مفهوم |
|---|---|
| دو رقم اول | فصل کالا (Category)؛ مثلاً فصل 64 مربوط به کفش |
| دو رقم دوم | گروه اصلی کالا در آن فصل |
| دو رقم سوم | جزئیات فنی و نوع کالا |
| دو رقم پایانی | مشخص‌کننده ویژگی‌های خاص کالا در سطح ملی (ایران) |
🔍 مثال: کد 64039900 → کفش با رویه پارچه‌ای، بدون محافظ فلزی، غیر ورزشی
چرا دانستن کد تعرفه گمرکی برای بازرگانان حیاتی است؟
تسلط به کد تعرفه گمرکی فقط برای محاسبه عوارض نیست؛ بلکه اثر مستقیم بر تمام ابعاد تجاری دارد. اگر شما کد اشتباهی را وارد کنید، نه‌تنها ممکن است مبلغ عوارض گمرکی را بیشتر بپردازید، بلکه حتی ممکن است کالا توسط گمرک توقیف شود.
برخی از مزایای دانستن دقیق کد تعرفه:
- محاسبه صحیح حقوق و عوارض گمرکی
- دریافت معافیت‌های تعرفه‌ای در برخی کالاها
- شناسایی کالاهایی که واردات یا صادرات آن‌ها مشروط یا ممنوع است
- استفاده از تخفیف‌های ترجیحی در توافق‌نامه‌های بین‌المللی
- تسریع در فرآیند ترخیص کالا از گمرک
- هم‌راستا شدن با مقررات بین المللی و پیشگیری از تخلفات قانونی
چطور کد تعرفه گمرکی کالا را پیدا کنیم؟ (راهنمای عملی)
برای یافتن کد دقیق تعرفه گمرکی کالا، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- بررسی کاتالوگ فنی کالا
مشخصات فنی مانند جنس، نوع کاربرد، ساختار و ابعاد کالا تأثیر زیادی بر تعیین کد دارد. - استفاده از سامانه گمرک ایران یا سامانه جامع تجارت
با جستجوی نام کالا، کد تعرفه پیشنهاد می‌شود. - مطالعه جداول HS بین‌المللی (Harmonized System Book)
این کتاب‌ها اطلاعات دقیق درباره طبقه‌بندی کالاها در سطح جهانی ارائه می‌دهند. - مشاوره با ترخیص‌کاران و مشاوران بازرگانی حرفه‌ای
در موارد خاص یا کالاهای پیچیده، استفاده از تجربه متخصصین از بروز اشتباه جلوگیری می‌کند.
جدول پرکاربرد ترین کدهای تعرفه گمرکی در ایران
در جدول زیر، تعدادی از پرکاربردترین کدهای تعرفه برای واردات کالا در ایران آورده شده است:
| کد تعرفه | نام کالا | حقوق ورودی (تقریبی) | نیاز به مجوز |
|---|---|---|---|
| 85171200 | تلفن همراه | 5% | بله (تأییدیه رجیستری) |
| 30049000 | داروهای آماده مصرف | 4% | بله (وزارت بهداشت) |
| 64039900 | کفش پارچه‌ای | 32% | خیر |
| 87032234 | خودرو سواری تا 1500 سی‌سی | 70% | بله (ثبت سفارش خودرو) |
| 84713090 | لپ‌تاپ | 5% | خیر |
| 94036090 | مبلمان فلزی | 20% | خیر |
| 04022100 | شیر خشک | 10% | بله (سازمان غذا و دارو) |
📌 توجه: اعداد بالا تقریبی‌اند و باید همیشه از سامانه رسمی گمرک یا مشاور تخصصی استعلام گرفته شود.
اشتباهات رایج در تعیین کد تعرفه گمرکی و راهکارهای پیشگیری
- استفاده از کد اشتباه به دلیل ترجمه نادرست نام کالا
راهکار: همیشه از کاتالوگ و نام علمی محصول استفاده کنید. - بی‌توجهی به جزئیات فنی کالا
راهکار: مشخصات فنی را به‌طور کامل برای مشاور یا کارشناس گمرک ارسال کنید. - عدم به روزرسانی اطلاعات بر اساس آخرین نسخه جداول تعرفه‌ای
راهکار: به‌صورت فصلی یا سالانه جداول جدید تعرفه را بررسی نمایید.
تفاوت بین HS Code و کد تعرفه گمرکی چیست؟
کد HS یا Harmonized System، یک سیستم طبقه‌بندی بین‌المللی با ساختار شش‌رقمی است که توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) تدوین شده است. اما کشورها، از جمله ایران، برای اعمال قوانین و شرایط خاص خود، ارقام اضافه‌ای (تا ۱۰ یا ۱۲ رقم) به این ساختار می‌افزایند و آن را تبدیل به کد تعرفه ملی می‌کنند.
پس هر کالایی ابتدا با کد ۶ رقمی بین‌المللی شناخته می‌شود و سپس با افزودن ارقام تکمیلی در هر کشور جزئی‌تر طبقه‌بندی می‌شود.
نتیجه گیری
اگر در تجارت خارجی فعال هستید یا قصد واردات کالا دارید، دانستن و استفاده درست از کد تعرفه گمرکی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است. اشتباه در تعیین این کد می‌تواند برای شما هزینه‌های هنگفت، تأخیرهای گمرکی و حتی توقیف کالا به‌همراه داشته باشد. برای موفقیت در تجارت بین‌الملل، باید مسلط بر ابزارهای قانونی، فنی و عملیاتی مانند HS Code باشید و از مشاوره متخصصین بهره ببرید.
